Gmina Nur położona jest w północno – wschodniej części województwa mazowieckiego, w powiecie ostrowskim. Gmina jest najbardziej wysuniętą na południowy wschód jednostką administracyjną powiatu i graniczy z gminami: Szulborze Wielkie, Zaręby Kościelne, Ceranów, Sterdyń, Boguty-Pianki oraz z gminami Ciechanowiec i Czyżew–Osada znajdującymi się w granicach administracyjnych województwa podlaskiego.
Gmina charakteryzuje się stosunkowo korzystnym położeniem komunikacyjnym. Przez jej teren przebiegają ważne trasy komunikacyjne – droga krajowa nr 63 oraz droga wojewódzka nr 694. Odległość Nura od większych ośrodków jest stosunkowo niewielka: od Ciechanowca -16 km., od Ostrowi Mazowieckiej – ok. 33 km, od Siedlec – 65 km i od Zambrowa ok. 36 km.
Ogólna powierzchnia gminy Nur wynosi 96 km2. Pod względem administracyjnym gmina składa się z 26 miejscowości skupionych w 21 sołectwach i liczy 2827 mieszkańców [wg stanu na dzień 31.12.2019].
Położenie geograficzne i warunki geologiczne
Gmina Nur położona jest na styku dwóch obszarów: tarasu zalewowego Bugu (należącego do pasa Nizin Środkowopolskich, makroregionu Nizina Południowo Podlaska i mezoregionu Podlaski Przełom Bugu). Pozostała, większa część gminy znajduje się na terenie Wysoczyzny Podlasko-Białoruskiej, w makroregionie Nizina Północnopodlaska, w mezoregionie Wysoczyzna Wysokomazowiecka.
Dolina Bugu na wysokości gminy Nur ma szerokość ok. 4-6 km, a głębokość wcięcia w wysoczyznę morenową wynosi do 30 m. Widoczne ukształtowanie terenu wysoczyzny wynika z budowy najmłodszych utworów zlodowacenia środkowopolskiego, stanowiących powierzchniowe partie gleby. Wysoczyzna rozcięta jest doliną Bugu oraz mniejszymi ciekami takimi jak: Nurzec, Pukawka, Kuninianka wraz z towarzyszącymi im płaskimi, w wielu miejscach podmokłymi, dolinami rzecznymi. Przeciętnie położenie gminy kształtuje się w granicach 110-130 m n.p.m. Najniżej położony punkt terenu zlokalizowany jest w dolinie Bugu, w pobliżu miejscowości Ołtarze–Gołacze, na wysokości 102,9 m n.p.m. Zróżnicowanie wysokości położenia terenu w obrębie gminy jest niewielkie, wynosi 28,5 m. Teren wznosi się łagodnie od doliny Bugu i Pukawki w kierunku północnym. Teren gminy w dużej części obejmują obszary objęte ochroną:
- Nadbużański Park Krajobrazowy,
- Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca.
Nadbużański Park Krajobrazowy został powołany w 1993 r. na mocy Rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego z dnia 2 grudnia 1999 r. Nadbużański Park Krajobrazowy został powiększony o tereny doliny Bugu na terenie wchodzących w skład powiatu Ostrów-Mazowiecka gmin Nur i Zaręby Kościelne.
W związku z kolejnymi zmianami granic Parku aktualnie obowiązuje Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego Nr 30 z dn. 26.03.2002 w sprawie NPK oraz jego powiększenia (Dz. Urz. 98/2002, poz. 2067). Park obejmuje obszar o powierzchni 54139 ha w tym dolinę rzeki Bug w obrębie gmin: Nur i Zaręby Kościelne. Wraz z otuliną powierzchnia Parku wynosi 77515 ha. Około 441 ha powierzchni gminy Nur znalazło się na terenie Parku, a 350 ha, znajdująca się na terenie gminy, stanowi otulinę wokół Parku. Łącznie tereny te obejmują ok. 8,24% powierzchni gminy. Obszar Chronionego Krajobrazu Doliny Bugu i Nurca utworzono na mocy rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego z dnia 2 grudnia 1999 r. Obszar ten stanowi fragment większego obszaru, zlokalizowanego na terenie województwa podlaskiego. W skład OChK wchodzą tereny określone linią graniczną, która biegnie począwszy od granicy Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego na wschodnim skraju wsi Kossaki i przebiega wzdłuż drogi powiatowej nr 770 przez wsie: Murawskie Nadbużne, Myślibory, Ołowskie, Obryte, Ślepowrony, Zaszków, dochodząc do granicy z województwem podlaskim, na obszarze którego następuje kontynuacja przebiegu.
Na terenie gminy znajdują się też dwa pomniki przyrody, które, uzyskały swój status na mocy Rozporządzenia Wojewody Mazowieckiego nr 255 z dn. 01.10.2001 w sprawie wprowadzenia pomników przyrody (Dz. Urz. Nr 212/2001, poz. 3672). Są to:
- 2 wiązy szypułkowe w Ołtarzach Gołaczach o obwodzie 230 i 258 cm;
- 2 dęby szypułkowe w Ołtarzach Gołaczach o obwodzie 356 i 330 cm.
Cały teren gminy należy do obszaru funkcjonalnego „Zielone Płuca Polski” (ZPP). Obszar ZPP został wyodrębniony ze względu na bardzo wysokie walory przyrodnicze i krajobrazowe. Gminę Nur zaliczono do „ZPP” ze względu na niski stopień degradacji. Miejscowość gminna Nur, leży na prawym brzegu rzeki Bug.
Mimo utraty praw miejskich, Nur w dalszym ciągu pełni ważną rolę w tej części Mazowsza. Dawna stolica Ziemi Nurskiej jest miejscem handlu i wymiany towarowej.
O dawnej świetności miasteczka świadczy dzisiaj układ przestrzenny Nura - wpisany do rejestru zabytków Województwa Mazowieckiego.
Sytuacja gospodarcza
Nur jest gminą typowo rolniczą. Na terenie gminy nie ma zakładów przemysłowych, ani wytwórczych na większą skalę. W ramach działalności trzeciego sektora gospodarki dominują usługi dla rolnictwa, drobny handel, transport i usługi budowlane.
Podmioty gospodarcze
Według danych GUS w rejestrze REGON zarejestrowanych było 471 podmioty gospodarcze.
Główne branże, w jakich prowadzona była działalność gospodarcza na terenie gminy to: handel obwoźny i stałe punkty handlowe, usługi budowlane i remontowe. Z reguły działalność prowadzona jest na niewielką skalę i ma charakter typowo lokalny, ograniczony do obszaru gminy Nur.
Rynek usług
W branży usług na terenie gminy działają głównie podmioty zajmujące się działalnością handlową, budowlaną i remontową. W roku 2019 na terenie gminy prowadziło działalność 8 sklepów, głównie spożywczych lub przemysłowych. Najwięcej sklepów znajduje się w miejscowości Nur. Sklepy spożywczo-przemysłowe zlokalizowane są również w miejscowościach: Godlewo- Mierniki, Zaszków, Zuzela, Żebry-Laskowiec. Ponadto na terenie gminy działają 2 bary.
Oprócz usług podstawowych na terenie gminy prowadzona jest następującą działalność usługowa:
wymiana butli gazowych w miejscowościach: Kałęczyn, Kossaki, Nur, Obryte, Strękowo, Ślepowrony, Zakrzewo-Słomy, Zuzela, Żebry-Laskowiec, Godlewo Wielkie,Godlewo-Warsze, Godlewo-Mierniki;
stacje chłodzenia mleka w miejscowościach: Ślepowrony, Zaszków, Zuzela, Żebry-Laskowiec,
zakład handlowo-usługowo-produkcyjny MAXBUD w miejscowości Godlewo Wielkie,
zakład handlowo-usługowo-produkcyjny STANBUD w miejscowości Zakrzewo Słomy,
w miejscowości Nur liczne inne usługi, m.in.: usługi agroturystyczne, weterynaryjne, fryzjerstwo.
Rolnictwo
Naturalne zasoby środowiska przyrodniczego gminy Nur sprawiły, że jest to tradycyjnie obszar wiejski, typowo rolniczy. Najlepsze warunki glebowe do rozwoju rolnictwa występują w części północnej, wschodniej oraz środkowej gminy, gdzie występuje duży udział gleb o dobrej przydatności rolniczej (III i IV klasy bonitacyjnej).
Obszar gminy charakteryzuje się dominacją gospodarstwa rolne o średniej powierzchni, charakteryzujących się obecnie słabo postępującym procesem przemian, oczekujących na państwowe impulsy do aktywizacji produkcyjnej oraz przemian strukturalnych (w tym w kierunku wielofunkcyjności gospodarstwa rolnego). Nasycenie przedsiębiorstwami przemysłu rolno-spożywczego jest
niewielkie.
Struktura użytkowania gruntów gminy Nur na 31.12.2019 roku kształtowała się następująco:
1. Powierzchnia użytków rolnych wynosiła 7.098,63 ha:
grunty orne 5.664,92 ha, co stanowiło 79,80% powierzchni użytków rolnych,
sady 44,33 ha 0,62% powierzchni użytków rolnych,
łąki 900,85 ha 12,96% użytków rolnych,
pastwiska - 305,56 ha 4,30% użytków rolnych.
grunty zabud. 177,08 ha 2,49% użytków rolnych.
grunty pod rowami 2,74 ha 0,04% użytków rolnych.
2. Lasy i grunty leśne zajmowały ogółem 1.656,08 ha.
3. Powierzchnia nieużytków wynosiła 3,16 ha.
Według danych Urzędu Gminy Nur na terenie gminy funkcjonuje ogółem 1938 gospodarstw, w tym:
do 1 ha 719 gospodarstw
1-2 ha 235 gospodarstw
2-5 ha 418 gospodarstw
5-7 ha 158 gospodarstw
7-10 ha 140 gospodarstw
10-15 ha 128 gospodarstwa
15-20 ha 76 gospodarstw
20-30 ha 54 gospodarstwa
30-50 ha 10 gospodarstw
Wszystkie gospodarstwa na terenie gminy Nur należą do rolników indywidualnych, również znaczna część lasów należy do sektora prywatnego (ponad 85%).
Głównym kierunkiem hodowli zwierząt na terenie gminy jest hodowla bydła mlecznego. Większe gospodarstwa hodowlane prowadzone są w miejscowościach: Nur, Zuzela, Godlewo Wielkie, Zaszków, Ołowskie, Murawskie Nadbużne, Kossaki, Kramkowo Lipskie, Kamianka-Stokowo.
Na terenie gminy funkcjonują fermy drobiu w miejscowości: Kałęczyn (w tym hodowla strusi). Widoczny jest wyraźny trend odchodzenia od hodowli trzody w kierunku bydła mlecznego.
System wodociągowy
Na terenie gminy Nur działają trzy stacje wodociągowe, które dostarczają wodę do 21 sołectw. Zwodociągowane zostały wszystkie wsie,
brak jedynie sieci na terenach zabudowy kolonijnej. Gmina zwodociągowana jest w 87,02%. Wodociąg zasilany jest z ujęć wód
podziemnych zlokalizowanych w miejscowościach:
- Nur - zatwierdzone zasoby eksploatacyjne 24,0 m3/h,
- Zuzela - zatwierdzone zasoby eksploatacyjne 50,0 m3/h,
- Ołowskie - zatwierdzone zasoby eksploatacyjne 52 m3/h,
Wyszczególnienie Nur Zuzela Ołowskie
Qmaxh (m3/h) 24,0 50,0 52,0
Qmaxd (m3/rok) 120341 118625 287660
Qśrd (m3/d) 266,5 250 790
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Nur.
Każde z funkcjonujących ujęć posiada dwie studnie i stację uzdatniania wody (poza ujęciem w Ołowskich, dla którego w 2003 r. wywiercono studnię nr 3).
Żadne z eksploatowanych ujęć nie posiada wyznaczonej strefy ochrony pośredniej, natomiast wszystkie posiadają strefy ochrony bezpośredniej.
Funkcjonująca sieć wodociągowa obejmuje swym zasięgiem miejscowości: Nur, Zaszków, Zaszków-Kolonia, Ślepowrony, Obryte, Ołowskie, Myślibory, Murawskie Nadbużne, Kossaki, Kamianka Nadbużna, Kamianka-Stokowo, Kramkowo Lipskie, Żebry-Kolonia, Żebry-Laskowiec, Strękowo, Strękowo Nieczykowskie, Ołtarze-Gołacze, Kałęczyn, Opatowina, Zuzela, Zakrzewo Słomy, Godlewo-Milewek, Godlewo-Warsze, Godlewo-Mierniki, Godlewo Wielkie, Łęg Nurski, Nur-Kolonia Wschodnia.
Długość sieci wodociągowej rozdzielczej ogółem (bez przyłączy) w gminie Nur wynosi 61,56 km. Do sieci zbiorowego zaopatrzenia w wodę podłączonych jest ogółem 1.284 odbiorców (1034 przyłączy). Długość przyłączy wynosi 32,8 km, a stopień zwodociągowania gminy kształtuje się na poziomie 97%.
Najwięcej budynków mieszkalnych posiada podłączenia do sieci wodociągowej w miejscowościach Zakrzewo-Słomy (100%), Myślibory (96%), Ołowskie (95%) oraz Kossaki (92%).
System kanalizacyjny
W gminie Nur nie ma sieciowego systemu odprowadzania ścieków. Nieczystości bytowe usuwane są do przydomowych zbiorników, często nieszczelnych i przepuszczających zanieczyszczenia do wód gruntowych. Według stanu na 31.12.2019 rok wykonano 263 przydomowe oczyszczalnie ścieków.
Odpady stałe
Gmina Nur należy do Zachodniego Regionu Gospodarkami Odpadami województwa podlaskiego. Na terenie gminy nie występuje składowisko odpadów. Przedsiębiorca wyłoniony w przetargu wywozi odpady na składowisko w m. Czerwony Bór (powiat zambrowski, województwo podlaskie). Na terenie gminy nie występują instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów.
Zaopatrzenie w gaz ziemny i ciepło
Przez teren gminy nie przebiegają sieci gazu ziemnego wysokiego i średniego ciśnienia. Nie ma więc dogodnych warunków do przeprowadzenia gazyfikacji gminy. Zaopatrzenie w ciepło odbywa się z indywidualnych kotłowni, brak jest centralnego systemu grzewczego obsługującego poszczególne miejscowości. Domy mieszkalne posiadają kotłownie indywidualne, w większości opalane węglem i drewnem.
System elektroenergetyczny
Zasilanie gminy Nur w energię elektryczną odbywa się z Głównych Punktów Zasilających (GPZ), zlokalizowanych na terenie Czyżewa oraz Ciechanowca, za pomocą sieci elektroenergetycznych średniego (SN 15 kV) i niskiego napięcia (nn). Przez teren gminy przebiega linia WN 400 kV relacji Miłosna - Narew. Aktualnie ze względu na konfigurację sieci energetycznej SN i jej stan techniczny, dostawy energii elektrycznej odpowiadają potrzebom odbiorców.
System telekomunikacyjny
Na terenie gminy Nur obsługa telekomunikacyjna odbywa się za pośrednictwem sieci napowietrznych i kablowych. Na terenie miejscowości Nur zlokalizowane są trzy stacje bazowe telefonii komórkowej, w związku z czym dostęp do usług telekomunikacyjnych na terenie gminy Nur jest powszechny.